Καλώς ορίσατε στον
Τράχωνα
Ήθη και Έθιμα
Τα ήθη, τα έθιμα και οι παραδόσεις των Τραχωνιτών
Πρωτοχρονιά - 1η Ιανουαρίου
Κάθε 1η του χρόνου διδόταν μποναμάς στα παιδιά από τους γονείς, τους συγγενείς, παππούδες και γιαγιάδες, τους νονούς και τις νονές. Οι μποναμάδες ήταν συνήθως είδη ένδυσης και υπόδησης, ζαχαρωτά ή χρήματα, και σπάνια κανένα παιχνίδι. Σύμφωνα με την παράδοση, οι μποναμάδες θα έπρεπε να δοθούν μέχρι την ημέρα των Φώτων.
Παραμονή Φώτων - 5 Ιανουαρίου
Την παραμονή των Φώτων, εψάλλοντο τα κάλαντα.
Τη νύχτα, ξημερώματα της ημέρας των Φώτων, στα σπίτια συνήθιζαν να ψήνουν ξεροτήγανα (λουκουμάδες). Την πρώτη τηγανιά την έριχνε ο οικοδεσπότης στο δώμα του σπιτιού και έλεγε τα ακόλουθα λόγια: "Τιτσί τιτσί λουκάνικο, μασιέρι μαυροκάνικο, κομμάτι ξεροτήγανο να φάτε τζιε να φύετε". Μαζί με τους λουκουμάδες έριχναν και ένα κομμάτι λουκάνικο. Η πράξη αυτή είχε ως στόχο την εξαφάνιση των καλικατζάρων.
Ημέρα των Φώτων - 6 Ιανουαρίου
Το πρωί στην εκκλησία αγιάζετο το νερό στην κολυμβήθρα, από την οποία ο κόσμος έπαιρνε αγιασμένο νερό στο σπίτι του.
Ο Ιερέας περιφέρετο στο χωριό και καλάντιζε: κρατούσε δηλαδή ένα δοχείο με αγιασμένο νερό και ράντιζε τα σπίτια με ένα κλωνάρι ελιάς ή βασιλικού για να φύγουν τα κακά πνεύματα.
Όσα παιδιά δεν έπαιρνα μέχρι την ημέρα των Φώτων τον μποναμά τους, έλεγαν την φράση "Καλημέρα και τα Φώτα και την πλουμιστήρα πρώτα". (μποναμάς = πλουμιστήρα ή πουλουστρίνα όπως την έλεγαν άλλοι).
Σήκωσες (βδομάδα Απόκρεως)
Τη βδομάδα της Τυρινής, δηλαδή τη βδομάδα πριν την Καθαρή Δευτέρα, οι κτηνοτρόφοι, αγελαδοτρόφοι και ποιμνιοτρόφοι του Τράχωνα, πρόσφεραν γάλα σε συγγενείς και φίλους για να φτιάξουν γαλότρι, ριζόγαλο, γιαούρτι, πουρέκκια σάτζιης με χαλούμι ή και αναρή. Η συνήθεια αυτή έδιδε σε όλους την ευκαιρία να κατασκευάσουν και να απολαύσουν τα παρασκευάσματα από γάλα.
Τις 2 βδομάδες πριν την Καθαρή Δευτέρα, μικροί και μεγάλοι μεταμφιέζονταν και τριγυρνούσαν στο χωριό. Έβαφαν τα μαλιά και το πρόσωπο και περιφέροντο από σπίτι σε σπίτι για να δουν αν θα τους αναγνωρίσουν.
Καθαρή Δευτέρα
Οι κάτοικοι πήγαιναν ομαδικά στους αγρούς και ιδιαίτερα στην περιοχή Βουνάρι, ένα ύψωμα λίγο έξω από το χωριό, για να κόψουν την μούττην της Σαρακωστής. Ξεφάντωναν με ελιές τσακκιστές και μαύρες, πατάτες και παντζάρια βραστά, χαλουβά, ταχίνι και μπόλικα χόρτα και κρασί. Μετά το φαγητό άρχιζαν τα διάφορα παιχνίδια και πετούσαν χαρταετούς. Το απόγευμα επέστρεφαν στα σπίτια τους αγκαλιασμένοι σε ομάδες, ιδιαίτερα οι νέοι, τραγουδώντας.
Μάρτης
Την τελευταία μέρα του Φεβρουαρίου, πριν ξημερώσει Μάρτιος, οι μητέρες έβαζαν στο χέρι των παιδιών τους μια κλωστή σαν βραχιολάκι, σε κοκκινόασπρο χρώμα, που το ονόμαζαν "Μάρτη" για να τα προστατέψουν από τον ήλιο του καλοκαιριού. Την κλωστή αυτήν την κρατούσαν μέχρι το Μεγάλο Σάββατο, όπου την έριχναν στην Λαμπρατζιά.
Σάββατο του Λαζάρου
Από την προηγούμενη μέρα, οι Τραχωνίτες μάζευαν λουλούδια και έκαμναν στεφάνι. Συμφωνούσαν από το βράδυ ποιος θα έκαμνε τον Λάζαρο, ποιος θα τον διάβαζε και ποιος θα κρατούσε το καλάθι. Έτσι το πρωί του Σαββάτου, μετά την εκκλησία, τα παιδιά περιφέροντο στα σπίτια και έλεγαν τον "Λάζαρο". Ένα παιδί έπεφτε χάμω, αφού πρώτα άπλωνε μια υφαντή κουβέρτα και σταύρωνε τα χέρια και τα πόδια παριστάνοντας τον Λάζαροκ και στο στήθος του τοποθετείτο το στεφάνι. Το άλλο παιδί έλεγε "...εάριμην επέφανε της πάσης των μνημείων και του Λαζάρου έγερση ξένων φρικτών σημείων...". Στο σημείο που έλεγε "... Δεύρω έξω Λάζαρε φίλε και Αγαπητέ και πορευθείς από τον Άδη, ως αξαίσιο σημάδι ανεστήθη και εσηκώθη", το παιδί που παρίστανε τον Λάζαρο, σηκώνετο και ο σπιτονοικοκύρης έριχνε στο καλάθι αυγά για να κοκκινίσουν ή χρήματα (2-3 γρόσια).
Κυριακή της Ελιάς
Την Κυριακή στην εκκλησία, οι Τραχωνίτες έπαιρναν μαζί τους κλωνιά ελιάς και όταν ο ιερέας διάβαζε το Ευαγγέλιο και αναφερόταν στην είσοδο του Ιησού στα Ιεροσόλυμα, έκοβαν φύλλα ελιάς και τα έριχναν. Με τα φύλλα ελιάς έφτιαχναν επίσης σταυρό και το καρφίτσωναν στα ρούχα τους.
Τα υπόλοιπα κλωνάρια τα άφηναν στην εκκλησία για 40 μέρες και μετά την Πέμπτη της Αναλήψεως τα έπαιρναν στα σπίτια τους και τα χρησιμοποιούσαν για να καπνίζουν πριν από τη δύση του ήλιου.